شێخ قه‌رزاوی له وه‌ڵامی پرسیارێك سه‌باره‌ت به له‌به‌ركردنی قوڕئانی پیرۆز ده‌ڵێ: الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله، وعلى آله وصحبه ومن اتبع هداه، وبعد: سپاسی پرسیاركه‌ر ده‌كه‌م به‌هۆی هۆگربوونی به كتێبی خوا؛ پێغه‌مبه‌ری خوا فه‌رموویه‌تی: «خيركم من تعلم القرآن وعلمه» باشترینی ئێوه كه‌سێكه كه فێری قوڕئان ده‌بێ و كه‌سانی تریش فێر ده‌كا.
له ڕیوایه‌تێكدا هاتووه: «أفضلكم من تعلم القرآن وعلمه» واته باشترینی ئێوه كه‌سێكه فێری قوڕئان ده‌بێ و كه‌سانی تریش فێر ده‌كا.
له ڕیوایه‌تی ته‌به‌رانیدا به به‌ڵگه‌ی جێ‌متمانه‌وه هاتووه: «خيركم من قرأ القرآن وأقرأه» واته باشترینی ئێوه كه‌سێكه قوڕئان ده‌خوێنیت و كه‌سانی تریش فێری خوێندنه‌وه ده‌كا.
له ڕیوایه‌تی ئیبنی ماجه‌دا هاتووه كه پێغه‌مبه‌ری خوا به ئه‌بووزه‌ری غه‌ففاری ده‌فه‌رموێت: «يا أباذرّ، لأن تغدو فتَعلَّمَ آية من كتاب الله خير مِن أن تصلِّي مائة ركعة» واته ئه‌ی ئه‌بووزه‌ر ئه‌گه‌ر ڕۆژت به فێربوونی ئایه‌تێك له قوڕئانی پیرۆز ده‌ست پێ بكه‌ی، باشتر له‌وه‌یه كه سه‌د ڕه‌كه‌عه‌ت نوێژ بخوێنی.
بێگومان سه‌رده‌می مناڵی باشترین كات بۆ له‌به‌ركردنی قوڕئانه، هه‌روه‌ك گوتویانه: فێربوون له مناڵیدا وه‌ك نه‌خشاندنی سه‌ر به‌رد وایه. به زانایه‌كی كه ئه‌و قسه‌ی كردووه، وتیان: مرۆڤی گه‌وره ئاوه‌زمه‌ندتره. وتی به‌ڵام سه‌رقاڵی زۆرتری هه‌یه. گه‌وره‌تر عه‌قڵی ته‌واوتره، به‌ڵام له‌نێو سه‌رقاڵی جۆراوجۆردا نوقم بووه. هه‌ر بۆیه ئه‌وه‌ی له سه‌رده‌می مناڵی له‌به‌ری ده‌كا، كه گه‌وره بوو زۆر به‌كه‌می له‌بیری ده‌چێته‌وه؛ چونكه وێنه‌ی نه‌خشاندن له‌سه‌ر به‌رد وایه و به ساكاری له‌ناو ناچێت.
له سه‌رده‌می هاوه‌ڵان و شوێنكه‌وتوواندا موسوڵمانان عاده‌تیان وابوو كه مناڵه‌كانیان له ته‌مه‌نێكی كه‌مه‌وه بۆ له‌به‌ركردنی قوڕئانی پیرۆز هان ده‌دا. هێندێ له زانایانی په‌روه‌رده‌یی لهو سه‌رده‌مه، پێشگیری له له‌به‌ركردنی قوڕئان له سه‌رده‌می مناڵی ده‌كه‌ن و پێشه‌وا حه‌سه‌ن به‌نناش له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه بوو. بۆچوونیان سه‌باره‌ت به غه‌یری قوڕئان ڕه‌وایه؛ به‌ڵام ئێمه له مناڵیدا قوڕئانمان له‌به‌ر كرد و له گه‌وره‌ییدا قازانجه‌كه‌یمان دیته‌وه. زۆر جار واتاكه‌مان نه‌ده‌زانی، به‌ڵام قوڕئان به‌هۆی ئاسانییه‌كه‌ی، ته‌نانه‌ت مناڵانیش تاڕاده‌یه‌ك لێی تێده‌گه‌ن و واتایه‌كی گشتیی لێ هه‌ڵدێنجن. كاتێك كه به‌سه‌رهاتی موسا و فیرعه‌ونمان ده‌خوێنده‌وه، ده‌مانزانی كه فیرعه‌ون كه‌سێكی سته‌مكار بوو كه گه‌لی به‌نی ئیسڕائیلی ئازار ده‌دا و مناڵه‌كانیانی ده‌كوشت و خوای گه‌وره‌ش ئه‌و و داروده‌سه‌ته‌كه‌ی له زه‌ریادا خنكاند. واتا مناڵیش كورته‌یه‌ك له چیرۆكه‌كه تێده‌گا.
جێگیركردن به‌یارمه‌تیی له تێگه‌یشتنی واتای ئایه‌ته‌كان
كه‌سێك كه مناڵان فێری له‌به‌ركردنی قوڕئان ده‌كا، باشتر وایه كورته‌یه‌ك له واتای ئایه‌ته‌كانی پێ بڵێت؛ بۆ نموونه كاتێك كه سووڕه‌تی فیلی فێر ده‌كا كه له‌به‌ری بكات، چیرۆكی ئه‌بره‌هه‌ی بۆ بگێڕیته‌وه و پێی بڵێت كه چه‌نده پیاوێكی سته‌مكار بووه و ویستوویه‌تی به له‌شكه‌رێك له فیل ماڵی خوا كاول بكات و خوای گه‌وره ده‌سته‌یه‌ك له باڵنده‌كانی بۆ ناردن و به‌ردبارانیان كردن. لهو به‌سه‌رهاته‌دا ئه‌بره‌هه و سه‌ربازه‌كانی كۆژران. به‌و شێوه مناڵ له واتای سووڕه‌ته‌كه تێده‌گا و بۆی باشتره. یان ڕاڤه‌یه‌كی كورت له سووڕه‌ته‌كه بڵێته‌وه تاكوو یارمه‌تی بدات له واتا و په‌یامه‌كانی سووڕه‌ته‌كه تێبگات و پاشان زانست و كردار پێكه‌وه كۆ بكاته‌وه.
كه‌سێك كه نه‌یتوانی له مناڵیدا قوڕئان له‌به‌ر بكات، ده‌بێ بێ‌هیوا بێ؟ نا؛ به‌ڵكوو زۆر كه‌س قوڕئانی له ته‌مه‌نێكی زۆردا له‌به‌ر كردووه، به‌ڵام ده‌بێ كاته‌كانی ڕێك بخات كه بتوانێ هه‌موو ڕۆژێ یه‌ك له چواری حیزبێكی قوڕئان له‌به‌ر بكات و ته‌واوی قوڕئان له دووسه‌د و چل ڕۆژدا له‌به‌ر بكات. یا نیوه‌ی یه‌ك له چواری حیزبێك له ڕۆژدا له‌به‌ر بكات كه ئه‌وده‌م له‌به‌ركردنی ته‌واوی قوڕئان چوارسه‌د و هه‌شتا ڕۆژ ده‌خایه‌نێت، واته ساڵێك و یه‌ك له سێی ساڵ.
جێگیركردن به پێداچوونه‌وه
حافزی قوڕئان پێویسته به‌رده‌وام ئه‌وه‌ی له‌به‌ری كردووه، پێداچوونه‌وهه‌ی بۆ بكات تاكوو له زه‌ینیدا جێگیر بێت؛ هه‌روه‌ها پێویسته له‌ژێر چاوه‌دێری كه‌سێكی لێهاتوودا له‌به‌ر بكات تاكوو خوێندنه‌وه و حوكمه‌كانی ته‌جویدی به‌باشی فێر بێت. ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی ده‌بێ له ده‌نگی قوڕئانخوێنانی به‌ناوبانگ كه‌ڵك وه‌رگرێت كه ئه‌وه‌ش له سۆزی خوا بۆ گه‌له‌كه‌یه‌تی؛ وه‌ك كتێبی ده‌نگی قوڕئانی مامۆستا شێخ حوسه‌یری. لهو كتێبه‌دا شێخ ئایه‌تێك ده‌خوێنیته‌وه و ده‌رفه‌ت به بیسه‌ر ده‌دا كه دووپاتی بكاته‌وه. لهو سه‌رده‌مه‌دا ته‌كنه‌لۆژیا كاری ئاسانتر كردۆته‌وه. هه‌روه‌ها ده‌توانێ له هاوكاره‌كه‌ی یا مامۆستای مزگه‌وت و له نوێژخوێنان بۆ پێداچوونه‌وه به قوڕئانه‌كه‌ی یارمه‌تی وه‌رگرێت.
دوباره جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌مه‌وه كه پێداگری له‌سه‌ر پێداچوونه‌وه بكرێ و حافز وێڕای له‌به‌ركردنی قوڕئان، پێداچوونه‌وه‌ی هه‌بێ. چونكه پێغه‌مبه‌ر(د.خ) ده‌فه‌رموێت: «تعاهدوا هذا القرآن، فوالذي نفس محمد بيده لهو أشد تفلتًا من الإبل في عُقُلها»
له‌سه‌ر قوڕئان خوێندن به‌رده‌وام بن، سوێند به‌و كه‌سه‌ی گیانی موحه‌ممه‌دی به‌ده‌سته، ئه‌و قوڕئانه له وشترێكی كه ئه‌ژنۆی به‌سترابێ، به‌ڕاكه‌ڕاكه‌تره (واته زوو له‌بیر ده‌چێته‌وه). یه‌كێك لهو كارانه‌ی كه بۆ جێگیركردنی قوڕئان یارمه‌تی ده‌دا، خوێندنه‌وه‌ی قوڕئان له نوێژ دایه؛ نابێ به سووڕه‌ته چووكه‌كان ڕازی بی، كارێكی كه زۆربه‌ی خه‌ڵك ده‌یكا. من له پرسیاركه‌ر كه هۆگری له‌به‌ركردنی كتێبی خوایه، داوا ده‌كه‌م كه له‌به‌ركردن و تێگه‌یشتن پێكه‌وه كۆ بكاته‌وه و له كتێبی خوادا ورد بێته‌وه، هه‌روه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: «كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ» (ساد:٢٩) واته ئه‌وه كتێبێكی پیرۆزه كه ئه‌ومان بۆلای تۆ دابه‌زاندووه تاكوو بیر له ئایه‌ته‌كانی بكه‌یه‌وه و ئاوه‌زمه‌ندان په‌ند و ئامۆژگاری وه‌رگرن.
داوا له خوای گه‌وره ده‌كه‌م كه قوڕئانی پیرۆز بكاته به‌هاری دڵه‌كانمان و نووری سینه‌مان و پاككه‌ره‌وه‌ی ده‌رد و ئازاره‌كانمان. به قوڕئان فێرمان بكات ئه‌وه‌یكه نایزانین و بیرمان بخاته‌وه ئه‌وه‌یكه له‌بیرمان كردووه و یارمه‌تیمان بدا كه شه‌و و ڕۆژ بیخوێنینه‌وه و ئێمه بخاته ڕێزی ئه‌وانه‌ی كه ورد ده‌بنه‌وه و به‌پێی قوڕئان ده‌جوڵێنه‌وه.
بۆچوونه‌کان